Lastik Basınç Göstergesi (TPMS) Nedir, Neden Yanar?

Araçlarda bulunan her parça ve sistem, araçların güvenli bir şekilde kullanılmasına olanak sağlar. Lastikler, araçlardaki en önemli parçalardan bir tanesidir. Aracın tüm yükünü taşıyan ve yerle temasını sağlayan lastiklerde bir sorun ya da hasar oluşması istenmeyen durumlara neden olabilir.

Bu yüzden hayati öneme sahip olan lastik güvenliğini sağlamak üzere lastiğin güncel durumunu takip etmek önemlidir. Lastik basınç göstergesi bu noktada sürücülerin ve araç sahiplerinin işini kolaylaştırır. Lastik basınç göstergesi (TPMS), lastik basıncının düşük olup olmadığını gösteren işarettir. Bu yazımızda sizde daha detaylı olarak lastik basınç göstergesi nedir, neden yanar, sorularına cevap vereceğiz. 

Lastik basınç göstergesi, lastiklerin basınç ve ısı değerini anlık olarak gösteren bir göstergedir. Araçların direksiyon tarafında bulunan göstergeler arasında konumlandırılır. Lastiğin basıncını ve ısısını ölçmek için lastiğin iç kısmına lastik basınç sensörü yerleştirilir.

Bu sensör, jant kapağına ya da lastiğin iç taban bölümüne kelepçelenerek takılır. Lastiğin ısı ve basıncını ölçen sensör sayesinde araç içerisinde bulunan lastik basınç göstergesinden lastiğin durumu anlık olarak görülür. Bu sisteme Lastik Basıncı İzleme Sistemi denir. İngilizce karşılığı Tire Pressure Monitoring System olduğu için kısaca TPMS olarak ifade edilir. 

Gösterge ekranında ters at nalına benzer bir sembol ile görünür. Endirekt ve Direkt olmak üzere 2 çeşit Lastik Basınç İzleme Sistemi bulunur. Endirekt TPMS, aracın EPS ve ABS sistemlerinden alınan lastik tur bilgilerini değerlendirir ve tur farkından doğan değişimi düşük lastik basıncı bilgisi olarak sürücüye gösterir. Direkt TPMS ise lastiğin içinde bulunan basıncı canlı değer olarak ölçer. Sistem, lastik basınç değerinde bir düşüş algıladığında bunu sürücüye bildirir. 

Lastik basıncının düşük olup olmadığını gösteren TPMS, 2007 yılından sonra tüm yeni araçlarda bulunması zorunlu olan bir sistemdir. Pil ile çalışan bu sistem sayesinde araç, sürücüler ile iletişime geçer. Normal değerlerin altında basınç algılanması durumunda sistem, hızlı bir şekilde ikaz durumuna geçer. 

Lastik Hava Basıncı Göstergesi Neden Yanar?

Araçlarda bulunan lastik hava basıncı göstergesi bazı durumlarda yanar ve sürücüye uyarı gönderir. Göstergenin yanmasının farklı nedenleri olabilir.

Lastik hava basıncı göstergesinin yanmasının en önemli nedenlerinden biri lastik basıncının düşmesidir. Özellikle aracın çalıştırıldığı andan itibaren ikaz ışığının yanması lastik basıncının düştüğünü gösterir.

Bu durumda lastik hava basıncının ölçülmesi faydalı olur. Lastik hava basıncı normal değerlerde ise ve buna rağmen gösterge ışığı yanıyorsa aşağıdaki nedenler ışığın yanmasına yol açmış olabilir. Kontrol edilmesi gerekir. 

Lastik Basınç Sistemi Sensörü Arızası

Araç lastiklerine takılan sensörler arızalanmaya meyillidir. Sensör arızası nedeniyle ikaz lambası yanmış olabilir. Sensör arızası genellikle sensörün keçelerinde, contalarında, valf başlıklarında ya da göbeğinde kullanım zamanına bağlı olarak yıpranma ve aşınmalardan meydana gelir. 

Sensörün arızalanmasına neden olan bir diğer etken düz onarım sızdırmazlık malzemesidir. Lastikte sadece nitrojen ve lava bulunur. Başka bir maddenin bulunması sensörün arızalanmasına yol açar. Patlamış olan lastiğin tamiri sırasında lastik içine karışan herhangi bir madde ilk olarak sensörün arızalanmasına neden olur.  

Sensör Pili Arızası

Lastik basınç sistemi sensöründe yerleşik pil bulunur. Araç hareket ederken sensör bu hareketi algılayarak sürücüye sinyal gönderir. Araç park edildiğinde sensör uyku moduna geçerek kendini kapatır. Bu sayede sensörün kullanım ömrü uzar. Sensörün ömrü, aracın kullanılmasına bağlı olarak 5 ila 10 yıl arasında değişiklik gösterir. Pilin kullanım ömrü bitmişse ikaz göstergesi yanar. Sensörün içindeki pil yerleşik olduğu için pil değişimi yapılamaz, yeni bir sensör takılması gerekir. 

Arızalı ABS veya ECU 

Motorlu taşıtların en önemli parçalarından biri olan ECU ve tekerlek hız sensörünün parçası olan ABS arızaları lastik hava basıncı göstergesinin yanmasına neden olabilir. 

Ortam Sıcaklığı Değişimi 

Sıcaklık değişimi, lastik basıncının düşmesine veya yükselmesine yol açar. Özellikle soğuk havalarda her 10 derece sıcaklık düştüğünde lastik basıncında 1 PSI düşüş meydana gelir. Sıcak havalarda lastiklerin ısınması hava basıncın 3 PSI artmasına neden olur. Bu değişiklikler ikaz ışığının yanmasına yol açar. 

Lastik Değişimi veya Tamiri

Lastiğin tamir amacıyla çıkarılıp yeniden takılması araçta yeniden öğrenme süreci gerektirebilir. Bu durumda ikaz ışığı yanar. Ancak genellikle aracın sabit hızda 5-10 dakika sürülmesinin ardından yeniden öğrenme süreci tamamlanır. 5-10 dakikalık sürüşün yeniden öğrenme sürecine etki etmediği durumlarda teknisyen müdahalesi gerekebilir.

Lastik değişimi sırasında lastik basınç sensörüne sahip olmayan lastiğin takılması da lastik hava basıncı göstergesinin yanmasına neden olur. 

Yedek Lastikteki Düşük Basınç

Yedek lastiklerin birçoğunda lastik basınç sensörü bulunmaz. Bu durum ikaz ışığının yanmasına neden olur. Lastik basınç sensörü bulunan yedek lastiğin lastik havasının inmiş olması da göstergenin yanmasına yol açar. 

Lastik Basıncının Düşmesinin Nedenleri Nelerdir?

Lastik basıncının düşmesine neden olan birden fazla faktör vardır. Lastik basıncının düşmesinin nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Hava koşullar
• Lastiğin veya aracın uzun süre kullanılmaması
• Jantın hava bırakması
• Sibop hasarı ya da montajının yanlış yapılması
• Jant problemleri
• Yetersiz şişirme
• Aşırı yük
• Lastik yaşı
• Bijonların fazla sıkılmış olması
• Havalandırma sistemi sorunları
• Lastiği zorlayan zeminler

Lastik Hava Basıncı Kaç Olmalıdır?

Lastik hava basıncının binek araçlarda 32 - 35 PSI arasında olması önerilir. Ancak lastik hava basıncını düşüren veya yükselten birçok faktör olduğu için lastiğin basınç seviyesi değişebilir. Güvenli sürüş sağlamak ve lastiğin yıpranmasını engellemek için lastik hava basıncını takip etmek ve önerilen PSI aralığında olmasını sağlamak önemlidir. 

Lastik Hava Basıncı Nasıl Öğrenilir?

Lastik hava basıncını öğrenebilmek için basınç ölçer ile ölçüm yapmak gerekir. Lastik basıncını doğru şekilde ölçebilmek için aşağıdaki detaylara dikkat edilmesi faydalı olur:

• Lastik basıncını soğuk ortamda veya sabah saatlerinde ölçmek
• Araç hareket halinde ise aracı durdurduktan 30 - 45 dakika sonra ölçmek
• Aracı düz zemine park etmek

Lastik için önerilen hava basıncı değeri, aracı konforlu ve güvenli kullanmak için son derece önemlidir. Lastik hava basıncı seviyesi nerede yazar, nerden bulabilirim, diye merak ediyorsanız lastiğin yan tarafına bakabilir veya üretici firmanın lastik için hazırladığı kullanım kılavuzunu inceleyebilirsiniz.  

Düşük Lastik Basıncının Etkileri Nelerdir?

Düşük lastik basıncı, lastiği ve aracı birçok yönden olumsuz etkiler. Bu yüzden lastik basıncının önerilen değerlerde olmasına özen göstermek gerekir. Düşük lastik basıncının etkileri şu şekilde sıralanabilir:

• Lastiğin yol tutuş kabiliyetin azalmasına neden olduğu için direksiyona hâkim olmak zor olabilir.
• Aracın viraj performansı olumsuz etkilenir ve fren mesafesi artar.
• Yakıt maliyeti yükselir.
• Araç kullanım konforu azalır. 
• Düşük lastik basıncı lastiğin esnemesine neden olduğu için lastikte aşınmaların meydana gelmesine neden olur.

Yüksek Lastik Basıncının Etkileri Nelerdir?

Yüksek lastik basıncının etkileri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Yüksek lastik basıncı yol tutuş kabiliyetinin azalmasına yol açar. Bu yüzden sürüş güvenliği riske girebilir. 
• Lastikte yanak sürtünmeleri artar.
• Lastik dişleri hızlı bir şekilde aşınmaya başlar ve lastiğin kullanım ömrü azalır.
• Küçük kesici cisimlerden daha çabuk etkilenir.
• Lastiğin orta kısmı aşınır.
• Yakıt kullanımı arttığı için yakıt maliyetinde artış meydana gelir.

Lastik Basıncı İzleme Sistemi’nin Avantajları Nelerdir?

Lastik Basıncı İzleme Sistemi’nin sağladığı avantajlar şu şekilde sıralanabilir:

• Lastik basıncında meydana gelen ani değişimler anlık olarak izlenebilir ve riskler önlenebilir.
• Lastik basıncının kontrol altında tutulmasını sağladığı için yakıttan ve yakıt maliyetinden tasarruf edilmesine imkan sunar.
• Emisyonu düşürür.
• Lastiklerin kullanım ömrünün uzun olmasına yardımcı olur.
• Araçların kolay ivmelenmesini sağlar ve performansın artmasına destek olur.

Lastik Basınç Kontrol Sistemi Arızasında Ne Yapılmalıdır?

Lastik Basınç Kontrol Sistemi arızalarında profesyonel yardım almak gerekir. Lastiklerin hava basıncı standartlara uygun seviyede ise ve sıfırlama işlemi yapılmış ancak hala ikaz ışığı yanıyorsa TPMS kodlama cihazı bulunan bir servisten veya bir oto ekspertiz firmasından destek almak faydalı olur. Sensör arızalarının söz konusu olduğu durumlarda yeni bir sensör alınması ve lastiğe tanımlanması gerekir. TPMS kodlama cihazı, arızalı sensörün tespit edilmesini ve sensördeki kodun okunmasını sağlar. Ayrıca TPMS modülündeki arızalar da bu kodlama cihazı ile silinir.